Traumy z dzieciństwa potrafią odcisnąć głębokie piętno, które wykracza daleko poza wspomnienia. Mogą wpływać na zdrowie psychiczne, zachowania, a nawet układ odpornościowy, determinując przebieg całego życia. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest CPTSD, jak trauma zapisuje się w ciele i jak można znaleźć drogę do uzdrowienia.
1. Co to jest CPTSD?
CPTSD, czyli złożony zespół stresu pourazowego, różni się od zespołu stresu pourazowego PTSD tym, że powstaje na skutek wielokrotnych i długotrwałych traumatycznych doświadczeń, szczególnie w dzieciństwie. W przeciwieństwie do jednorazowych zdarzeń, takich jak wypadek czy atak, traumy dziecięce, takie jak zaniedbanie emocjonalne, przemoc fizyczna czy brak stabilności, pozostają głęboko zakorzenione w strukturach psychiki i ciała.
CPTSD manifestuje się nie tylko emocjonalnym bólem, ale także trudnościami w nawiązywaniu relacji, poczuciem wstydu, chroniczną czujnością i problemami zdrowotnymi, które mogą ujawniać się po latach.
2. Jak trauma dziecięca zapisuje się w ciele?
Trauma to nie tylko wspomnienie – to również reakcja ciała. Dzieci, które doświadczają traumatycznych sytuacji, często pozostają w stanie ciągłego „alarmu”. Układ nerwowy aktywuje reakcję „walcz, uciekaj lub zamieraj”, co zaburza równowagę hormonalną, pracę mózgu i narządów wewnętrznych.
• Oś HPA (podwzgórze-przysadka-nadnercza): Przewlekły stres przeciąża tę oś, co prowadzi do nadmiernego wydzielania kortyzolu, który z czasem zaczyna uszkadzać komórki ciała, w tym mózgu.
• Epigenetyka: Badania pokazują, że traumatyczne doświadczenia mogą zmieniać ekspresję genów, co oznacza, że trauma może wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne przez całe życie.
• Mikrobiota jelitowa: Długotrwały stres zaburza równowagę mikroorganizmów w jelitach, co z kolei wpływa na zdrowie immunologiczne i psychiczne.
3. Wpływ na zdrowie psychiczne i zachowanie
Osoby z CPTSD często rozwijają mechanizmy obronne, które miały chronić je w dzieciństwie, ale w dorosłości stają się przeszkodą.
• Relacje międzyludzkie: Trauma zaburza poczucie własnej wartości i zdolność do zaufania innym, co utrudnia budowanie zdrowych relacji.
• Uzależnienia: Alkohol, narkotyki czy kompulsywne zachowania często są formą ucieczki od bólu emocjonalnego.
• Problemy emocjonalne: Chroniczny lęk, depresja, wybuchy gniewu czy odrętwienie emocjonalne to częste symptomy CPTSD.
4. Autoimmunologia a trauma
Trauma dziecięca wiąże się z przewlekłym stanem zapalnym w organizmie, co może prowadzić do chorób autoimmunologicznych.
• Stan zapalny: Nadmierna aktywność układu odpornościowego może prowadzić do chorób takich jak Hashimoto, łuszczyca czy reumatoidalne zapalenie stawów.
• Zaburzenia mikrobioty jelitowej: Jelita, nazywane „drugim mózgiem”, są ściśle powiązane z odpornością. Trauma zaburza tę równowagę, osłabiając organizm.
• Problemy hormonalne: Traumatyczne doświadczenia mogą wpływać na funkcjonowanie tarczycy, nadnerczy i układu rozrodczego.
5. Droga do uzdrowienia: Regulacja układu nerwowego jako klucz
Uzdrowienie po traumach dziecięcych nie jest procesem prostym ani szybkim. Kluczem do skutecznej poprawy jest regulacja układu nerwowego, ponieważ trauma jest przede wszystkim reakcją ciała na bodźce, a nie tylko wspomnieniem w psychice. Psychika tworzy schematy przetrwania, ale to ciało zapamiętuje traumę w napięciach mięśni, postawie, a nawet w funkcjonowaniu narządów wewnętrznych.
Faza 1: Świadomość
Pierwszym krokiem w pracy z traumą jest zrozumienie, jak przeszłe doświadczenia wpłynęły na nasze życie – zarówno na poziomie emocji, myśli, jak i reakcji ciała. W tej fazie kluczowa jest psychoedukacja, czyli zdobywanie wiedzy o tym, czym jest trauma i jak wpływa na nasze codzienne funkcjonowanie.
– Zwiększenie samoświadomości, aby rozpoznać, kiedy uruchamiają się mechanizmy związane z traumą, takie jak reakcje „walcz, uciekaj, zamroź się” (fight, flight, freeze).
– Zrozumienie swoich schematów myślowych i zachowań, które mogą być automatycznymi odpowiedziami na trudne doświadczenia z przeszłości.
– Uświadomienie sobie związku między umysłem a ciałem, aby dostrzec, jak emocje zapisane w ciele mogą wpływać na zdrowie psychiczne i fizyczne.
1. Psychoedukacja
Nauka o traumie i jej skutkach na poziomie umysłu i ciała. Dzięki zrozumieniu tych mechanizmów łatwiej jest rozpoznać, że np. nagłe reakcje lękowe są naturalną konsekwencją przeżyć, a nie czymś, co definiuje nas jako osoby.
2. Rozpoznawanie myśli i emocji
Terapie, takie jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT), mogą pomóc w zidentyfikowaniu destrukcyjnych schematów myślowych oraz w nauce bardziej wspierających sposobów myślenia.
3. Budowanie bezpieczeństwa i stabilności
Kluczowe jest stworzenie poczucia bezpieczeństwa – zarówno wewnętrznego, jak i w otoczeniu. Może to obejmować techniki regulacji oddechu, naukę rozpoznawania i nazywania emocji czy wprowadzenie codziennych rutyn, które wspierają stabilizację.
4. Pierwsze kroki w kierunku samowspółczucia
Terapia skoncentrowana na współczuciu (CFT) czy inne techniki uczące samowspółczucia pomagają złagodzić wstyd i poczucie winy, które często towarzyszą traumom.
5. Wsparcie relacyjne
Bezpieczna relacja z terapeutą lub uczestnictwo w grupie wsparcia mogą pomóc w odbudowie zdolności do zaufania innym i sobie.
Zwiększona świadomość to fundament dalszej pracy z traumą. Gdy zaczynasz dostrzegać swoje reakcje i schematy oraz rozumieć, że są one wynikiem przeszłości, a nie Twoją „winą”, pojawia się przestrzeń do kolejnych kroków. Ta faza jest również okazją do nauki pierwszych narzędzi do regulacji emocji, co przygotowuje na głębszą pracę w kolejnych etapach.
Faza 2: Praca somatyczna – uwalnianie traumy z ciała
Trauma zapisuje się w układzie nerwowym, dlatego równoległa lub kolejna faza pracy nad sobą powinna skupić się na ciele. Praca somatyczna obejmuje techniki pomagające zrozumieć i uwolnić reakcje ciała na stresory:
• Biofeedback i neurofeedback: Uczą świadomego rozpoznawania i regulacji fizjologicznych reakcji organizmu, takich jak oddech, napięcie mięśni czy praca serca.
• Mindfulness i techniki oddechowe: Pomagają zauważyć reakcje ciała na bodźce i stopniowo je regulować, wzmacniając jednocześnie poczucie bezpieczeństwa tu i teraz.
• TRE (Trauma Release Exercises): Ćwiczenia uwalniające napięcia zgromadzone w ciele poprzez delikatne drżenia, które pozwalają układowi nerwowemu powrócić do równowagi.
• EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing): Technika pomagająca połączyć reakcje ciała z przetwarzaniem wspomnień, co umożliwia bardziej świadome reagowanie na stresory.
Regulacja układu nerwowego – rola nerwu błędnego
Podstawą skutecznej poprawy jest praca z układem nerwowym, a szczególnie z nerwem błędnym (X). Jest on odpowiedzialny za równoważenie reakcji „walcz lub uciekaj” z reakcją „odpocznij i traw”. Techniki takie jak powolne, głębokie oddychanie, kąpiele w zimnej wodzie, czy praktyki medytacyjne mogą pomóc aktywować tę część układu nerwowego, która odpowiada za regenerację i uspokojenie.
Praca z traumami to stopniowy proces, który opiera się na budowaniu poczucia bezpieczeństwa i wewnętrznej równowagi. Ważne jest, by podejść do niego z troską i akceptacją dla siebie, bez presji na natychmiastowe efekty.
Traumy mogą wpływać na nasze reakcje i sposób odbierania świata, jednak poprzez regularne wsparcie – zarówno emocjonalne, jak i fizyczne – możliwe jest odzyskanie spokoju i przestrzeni do życia w pełni. To proces, w którym uczymy się rozumieć sygnały swojego ciała i reagować na nie z empatią, zamiast pozwalać, by trudne doświadczenia kierowały naszym życiem.
Każdy krok w kierunku uzdrowienia pomaga odzyskać harmonię i odnaleźć nową jakość życia. Dzięki świadomej pracy nad sobą można rozwijać odporność psychiczną i cieszyć się większym spokojem w codzienności. To droga pełna zrozumienia dla siebie i nadziei, że zmiana jest możliwa, nawet jeśli wymaga czasu i cierpliwości.
Pamiętaj!
Trauma nie jest Tobą – to reakcje Twojego ciała na to, co się wydarzyło. Twój organizm zrobił wszystko, by Cię chronić, byś mogła/mógł przetrwać.
To, co spotkało Cię w przeszłości, nie jest Twoją winą. Teraz masz prawo do troski o siebie, do spokoju i do odbudowania swojego życia w zgodzie z tym, kim naprawdę jesteś. Każdy krok, nawet najmniejszy, to wyraz siły, którą masz w sobie.
